Szczuczyn

Gmina Szczuczyn leży w obszarze Zielonych Płuc Polski. Pod względem fizyczno- geograficznym wg J. Kondrackiego obszar miasta i gminy leży w części środkowej i południowej w mezoregionie Wysoczyzny Kolneńskiej wchodzącej w skład makroregionu Niziny Północnopodlaskiej oraz w części północnej w mezoregionie Pojezierza Ełckiego wchodzącego będącego częścią makroregionu Pojezierza Mazurskiego.
Samo miasto położone jest w dolinie rzeki Wissy, będącej przyrodniczą i krajobrazową perłą, przykładem dziewiczej natury. Nieregulowane przez człowieka koryto rzeki, liczne zakola i rozlewiska znakomicie komponują się z krajobrazami Biebrzy, do której wpada Wissa, oraz Biebrzańskiego Parku Narodowego.
Przez gminę przebiegają (i krzyżują się w Szczuczynie) dwie drogi krajowe: nr 61 Warszawa – Łomża – Augustów oraz droga nr 58 Szczuczyn – Biała Piska – Pisz – Szczytno.
Gmina Szczuczyn ma powierzchnię 115,72 km², zamieszkuje ją 6607 osób, a średnia gęstość zaludnienia to 57 osób/km².
Dominują tu użytki rolne, które zajmują 77% powierzchni gminy, zaś tereny leśne mają w niej 10% udziału.

HISTORIA

Nazwa miasta i gminy pochodzi od rodziny Szczuków –  przedstawicieli drobnej szlachty mazowieckiej, którzy osiedlili się nad rzeką Wissą ok. 1425 r. Wówczas powstała tu wieś Szczuki Litwa. W 1651 r. przeszła ona w ręce Jana Ławskiego, a w 1683 r. – Stanisława Antoniego Szczuki (sekretarza i zaufanego dyplomaty króla Jana III Sobieskiego), który sześć lat później rozpoczął budowę miasta Szczuczyn – za datę powstania miasta uznaje się 9 listopada 1692 r. Po wielkim pożarze, jaki miał miejsce w mieście zaledwie siedem lat później, miasto zostało odbudowane, a Jan III Sobieski nadał mu prawa miejskie magdeburskie. W 1700 r. rozpoczęło tu działalność kolegium pijarskie, a w 1721 r. – szkoła dla dziewcząt. Swego czasu istniał w Szczuczynie pierwszy w Polsce instytut dla głuchoniemych –  w 1816 r. przeniesiono go jednak do Warszawy.

Rozkwit miasta jako centrum administracyjnego przypadł na czasy Księstwa Warszawskiego. Miasto było wówczas siedzibą powiatu biebrzańskiego, wchodzącego w skład departamentu łomżyńskiego. Mieściła się tu podprefektura, sąd pokoju i komora celna. Po upadku powstania styczniowego władze carskie utworzyły w ramach reformy administracyjnej powiat szczuczyński należący do guberni łomżyńskiej. Jako stolica powiatu Szczuczyn skupiał lokalne urzędy, magistrat i urząd gminy. Dzisiejsza gmina Szczuczyn obejmuje 29 wsi oraz miasto o tej samej nazwie.

NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI

• Klasztor barokowy zakonu pijarów budowany w l. 1694-1743, a ufundowany przez Stanisława Antoniego Szczukę oraz króla Jana III Sobieskiego.

• Kościół p.w. NMP, budowany w l. 1701-1711, a w nim: barokowy ołtarz z XVI-wiecznym obrazem Madonny ze srebrną sukienką przesłaną przez papieża Innocentego XIII; obrazem Widzenie św. Józefa Kalasantego, pędzla Jerzego Siemiginowskiego (nadwornego malarza Jana III Sobieskiego), barokowy krucyfiks z początku XVII w.

• Kolegium pijarów dla 300 uczniów, z 1706 r. i w stylu barokowym.
• Zespół Poczty Polskiej zbudowany w stylu klasycznym w 1863 r. W jego skład wchodzą: poczta, stajnia, wozownia.

• Barokowe założenie miejskie z końca XVII w.
• Jednopiętrowy dom Szczuków, przy pl. Tysiąclecia 1. Pochodzi z 1690 r. i jest najstarszym budynkiem w Szczuczynie. Dziś mieści dziś sklepy oraz mieszkania lokatorskie.
• Dom Żyda Ozerowicza z 1853 r. przy ul. Kościelnej 1 – po pożarze wyremontowany i użytkowany jako Ognisko Muzyczne, obecnie mieści się w nim sklep oraz księgarnia.

 

ATRAKCJE I WALORY TURYSTYCZNE

Na wyjątkową atrakcyjność terenu gminy składa się urozmaicona rzeźba terenu z licznymi pagórkami służącymi jako bardzo dobre punkty widokowe (gł. w okolicach Szczuczyna oraz wsi: Bęćkowo, Niedźwiadna i Tarachy), zróżnicowane tereny leśne z licznymi zabytkami przyrody (w Bęćkowie, Niećkowie, Bzurach i Obrytkach). Często odwiedzają je grupy studenckie, filmowe i typowo turystyczne.

Z racji sąsiedztwa z atrakcyjnymi obszarami Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego przez Szczuczyn przebiega samochodowy szlak turystyczny (wzdłuż drogi krajowej nr 61) o dużym natężeniu ruchu w okresie urlopowo-wakacyjnym. Od Radziłowa, przez Wąsosz i Szczuczyn aż do Prostek prowadzi malowniczy szlak turystyki pieszo-rowerowej pn. Śladami Bohaterów Potopu.

Na terenie miasta i gminy Szczuczyn znajdują się liczne zabytkowe obiekty oraz tereny,  potwierdzające istnienie silnej tożsamości miasta i regionu, wpisane do rejestru zabytków Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to: zespoły dworsko-parkowe (w Bęćkowie, Bzurach, Chojnowie, Niećkowie, Niedźwiadnej, w tym ruiny pałacu Szczuków) oraz zespół pałacowo-folwarczny, zabytki użyteczności publicznej w Szczuczynie: park miejski na dawnym Rynku Końskim, ze strażnicą pożarną; zabytki sakralne: kościół p.w. św. Stanisława Biskupa wraz z dzwonnicą w Niedźwiadnej, kościół p.w. Imienia NMP oraz klasztor w Szczuczynie, cmentarze rzymskokatolickie: w Niedźwiadnej – z kaplicą rodziny Obryckich oraz krzyżami żeliwnymi; w Szczuczynie – z kaplicą cmentarną, zabytkowym ogrodzeniem, bramą i krzyżami, mogiłami wojennymi.

Nie lada atrakcją jest dla turystów, a zwłaszcza miłośników historii i turystyki militarnej, unikatowy system fortyfikacji obronnych z czasów II wojny światowej (odcinek Linii Mołotowa) z bunkrami, schronami i umocnieniami oraz przykładami zabytkowej infrastruktury dawnej granicy Rzeczypospolitej z III Rzeszą.

Na terenie gminy funkcjonuje również ośrodek jeździecki usytuowany przy Zespole Szkół w Niećkowie, przy którym funkcjonuje również hotel dla koni. Położony jest on w cichym i spokojnym miejscu wśród pól i lasów, idealnym na kilkugodzinne przejażdżki.

CYKLICZNE IMPREZY

• Dni Szczuczyna – czerwiec lub lipiec, celem imprezy jest promocja miasta oraz integracja społeczności lokalnej
• Wieczór Trzech Króli – styczeń, coroczne widowisko artystyczne o tematyce bożonarodzeniowej wraz z koncertem zespołów muzycznych z gminy Szczuczyn –
• Powiatowy Przegląd Widowisk Kolędniczych Gody – styczeń
• Coroczny Konkurs Piosenki Dzieci i Młodzieży – kiedy?
• Bieg Papieski – czerwiec,
• Konkurs Recytatorski o nagrodę Misia Wierszownisia – cykliczna impreza dla dzieci ze szkół podstawowych, ma już ponad 30-letnią tradycję,
• Palinocka – czerwiec,
• Pożegnanie lata – ostatnia sobota sierpnia,
• Wczasy w siodle – imprezy organizowane podczas wczasów zimowych i letnich przez ZS w Niećkowie.

 

KULTURA

Miejski Dom Kultury w Szczuczynie, będący autorem wielu inicjatyw kulturalnych w gminie, prowadzi zajęcia dla różnych grup wiekowych, począwszy od dzieci ze szkół podstawowych, aż po seniorów. Przy szczuczyńskim domu kultury działa zespół śpiewaczo-teatralny Szczuczyniacy. Powstał 6 grudnia 1993 r. jako zespół ośmiu śpiewaczek. Potem rozbudował swój repertuar i obecnie poza pieśniami podlaskimi i mazowieckimi prezentuje również widowiska tradycyjne i obrzędowe, oparte na tekstach zarówno literackich, jak i autorskich. Zespół ma na swoim koncie ponad 150 występów, a jego założycielką i opiekunem jest od 19 lat Pani Barbara Paszkowska.

Zespół Król Herod reaktywował i podtrzymuje tradycję chodzenia z „Królem Herodem” (tradycja ta zanikła w mieście na początku l. 50. XX w.).  Tekst spisała Barbara Paszkowska (założycielka i opiekun zespołu) według przekazu ustnego Eugeniusza Ruszczyka, w październiku 1992 roku. Zespół jest wielokrotnym laureatem przeglądów wojewódzkich i regionalnych oraz Międzynarodowego Przeglądu Widowisk Kolędniczych Herody w Węgorzewie (ostatnio w 2010 i 2011 roku). Zespół od czasu powstania pracuje pod kierunkiem Barbary Paszkowskiej.

Zespół Psotki swoją działalność rozpoczął w październiku 2008r. W skład grupy weszły dziewczynki w wieku od 6 do 12 lat, ze Szkoły Podstawowej w Szczuczynie.  Od początku istnienia zespół uświetnia swoimi występami liczne imprezy organizowane przez Miejski Dom Kultury w Szczuczynie. Poza tym grupa brała udział w Przeglądzie Tanecznym w Grajewie, a także w Pikniku Charytatywnym organizowanym przez Caritas w Ełku. Zespół zdobył też puchar w Konkursie Tańca Dyskotekowego w Białej Piskiej, gdzie zajął II miejsce. Opiekunem grupy jest Pani Jolanta Kaszak.

Zespół wokalny spotyka się w świetlicy MDK. Należy do niego młodzież z różnych środowisk i w różnym wieku, a celem zajęć uwzględniających tradycję  narodową, obyczajowość regionalną , rodzinną i aktualną modę muzyczną jest integracja członków zespołu. Opiekunem zespołu jest Pani Maria Ostrowska.

Zespół Mali Szczuczyniacy powstał w 2003 r., a jego członkami są uczniowie szkół podstawowych. Ma on w swoim repertuarze teatralne widowiska obrzędowe, pieśni ludowe oraz popularne. Dotychczas prezentował swoje umiejętności podczas uroczystości organizowanych dla mieszkańców miasta i gminy Szczuczyn. Założycielem i opiekunem zespołu jest Pan Andrzej Szabelski.

Wokalno-instrumentalny Zespół D 911 działa od 2010 r. W jego skład wchodzą: Adrian Karwowski  – perkusja, Paweł i Mariusz Zamojscy – gitara, Elżbieta Nagel – wokal. Formacja gra różne rodzaje muzyki z przewagą rocka.

Gmina Szczuczyn jest miejscem, gdzie tworzą artyści, także ludowi. Jest wśród nich  Pani Teresa Mastalerz, zajmująca się rękodziełem i twórczością ludową, Pani D. Chmielewska – poetka i autorka tomików Czerwcowe wiersze oraz Cyklady. Pani M. Ramotowska, tworząca kompozycje kwiatowe z papieru. Osoby te szczególnie przyczyniły się do zaistnienia gminy Szczuczyn na arenie powiatu, województwa, a nawet kraju.

 

INNE WAŻNE INFORMACJE Z GMINY

Na terenie gminy Szczuczyn prężnie działa sześć drużyn Ochotniczej Straży Pożarnej: Bęćkowo, Bzury, Danowo, Nieckowo, Niedźwiadna oraz Szczuczyn. Dwie ostatnie udzielają się w akcjach pożarniczych najczęściej. Jednostka szczuczyńska, jako  zarejestrowana w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym i zajmująca jedno z czołowych miejsc w woj. podlaskim pod względem liczby prowadzonych działań ratowniczych, jest dodatkowo wyposażona w specjalistyczny sprzęt i ma wykwalifikowaną kadrę. Wszyscy gotowi są nieść pomoc w sytuacjach zagrożenia, chroniąc życie, zdrowie, mienie czy środowisko przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem.

OSP w Szczuczynie działa także na rzecz podtrzymania tradycji, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej. Przy jednostce funkcjonuje orkiestra, a początki jej istnienia sięgają końca XIX w. (czyli 120 lat wstecz). Swoją grą uświetnia ona nie tylko uroczystości strażackie, ale także państwowe i kościelne. W ramach działalności prewencyjno-edukacyjnej, OSP Szczuczyn prowadzi cykliczne spotkania z młodzieżą szkolną w zakresie ogólnych zasad bezpieczeństwa oraz udzielania pierwszej pomocy.

Miejski Ludowy Klub Sportowy Wissa istnieje od czerwca 1945 r. i jest najstarszym klubem ludowym w woj. podlaskim oraz jednym z najstarszych w kraju, o czym świadczą zgromadzone w klubie historyczne dokumenty. Powstał z inicjatywy szczuczyńskiej młodzieży i przy aprobacie miejscowych władz, których ówczesny przedstawiciel, Bolesław Goliczewski, został pierwszym prezesem LZS Szczuczyn (pierwotna nazwa klubu).

W rozgrywkach Podlaskiego ZPN w sezonie 2012/2013 uczestniczą drużyny: seniorów, juniorów starszych, trampkarzy, orlików, żaków oraz drużyna kobieca odnosząca sukcesy w rozgrywkach III ligi podlasko-warmińsko-mazurskiej i mająca spore szanse na awans do II ligi.

Pasjonaci sportu mieszkający w gminie Szczuczyn mają do dyspozycji:

• kompleks boisk Orlik przy MDK w Szczuczynie,
• halę sportową przy MDK w Szczuczynie,
• stadion miejski,
• pełnowymiarową halę sportową wraz z boiskami zewnętrznymi przy Publicznym Gimnazjum w Szczuczynie,
• dwie sale gimnastyczne przy Szkole Podstawowej w Szczuczynie,
• halę sportową przy Zespole Szkół w Niećkowie,
• salę gimnastyczną przy Szkole Podstawowej w Niedźwiadnej.

 

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE DZIAŁAJĄCE NA TERENIE GMINY

1. Stowarzyszenie „Nasz Szczuczyn”
2. MLUKS „Gwiazda”
3. MLKS „Wissa”
4. OSP Szczuczyn
5. OSP Niedźwiadna
6. OSP Bęćkowo
7. OSP Bzury
8. OSP Niećkowo.